Powiązane artykuły
Firma rodzinna poszukująca kapitału na rozwój przedsiębiorstwa powinna rozważyć możliwości pojawiające się w wyniku z rozwoju globalnego rynku kapitałowego. Przykładami tego typu finansowania są private equity oraz mezzanine capital, które z góry nie skazują na ograniczenie wpływu rodziny na przedsiębiorstwo.
Firmy rodzinne znacząco różnią się od przedsiębiorstw o bardziej zdywersyfikowanej strukturze własnościowej. Charakteryzują się one bowiem awersją do ryzyka finansowego i korzystania z mechanizmu dźwigni finansowej. W takim przypadku preferowany będzie droższy kapitał własny, co motywowane jest obawą przed utratą kontroli nad przedsiębiorstwem.
Teoria hierarchii źródeł finansowania
Teoria hierarchii zwana też teorią wyboru sformułowana w 1984 roku przez S. Myersa i N. Majlufa przedstawia preferencje przedsiębiorstw w zakresie korzystania ze źródeł finansowania. W finansowaniu działalności, podmioty wykorzystują najpierw źródła wewnętrzne takie jak zyski zatrzymane, nadwyżki środków pieniężnych oraz krótkoterminowe aktywa finansowe. Dopiero gdy zostaną one wyczerpane, podmioty wykorzystują fundusze zewnętrzne. W ich przypadku pierwszeństwo mają kolejno kredyty bankowe, emisja papierów dłużnych, hybrydowe papiery wartościowe, a na końcu akcje*. Według badania własnego przeprowadzonego przez ObserwatorFinansowy.pl (2013) aż 39% badanych firm rodzinnych miało wskaźnik udziału kapitałów własnych w finansowaniu majątku o wartości 91-100 proc. Przedsiębiorstwa rodzinne nie są przychylne finansowaniu działalności w oparciu o kapitał obcy, ponieważ ich właściciele obawiają się utraty kontroli nad biznesem. Dla tego typu podmiotów podstawowe znaczenie w ramach finansowania zewnętrznego mają kredyt bankowy oraz leasing nie generujące zmiany w strukturze własnościowej podmiotu.
Alternatywne źródła finansowania
Owocem rozkwitu rynków finansowych są alternatywne sposoby finansowania większych przedsięwzięć spoza rynku publicznego takie jak mezzanine capital lub private equity wraz z jego odmianą w przypadku projektów we wcześniejszych stadiach jak venture capital. Według badania własnego przeprowadzonego przez ObserwatorFinansowy.pl (2014) zaledwie 1% z 369 badanych firm rodzinnych wykorzystało formę finansowania działalności jaką jest venture capital. Zaś tylko 0,8 proc. mezzanine capital. Tak niski ich udział w strukturze finansowania polskich przedsiębiorstw rodzinnych może wynikać z braku świadomości jak różne możliwości dają tego typu fundusze. W 2015 roku Polska stała się celem 54% całości inwestycji private equity w Europie Środkowej i Wschodniej**.
Venture capital
Venture capital jako odmiana private equity obejmuje inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym dokonywane w fazie rozpoczęcia działalności przez przedsiębiorstwo, we wczesnej fazie jego rozwoju oraz jego ekspansji. W zamian za udziały w biznesie fundusze VC zapewniają środki finansowe, dzięki którym podmiot może rozwijać swoje produkty lub usługi.
Mezzanine capital
Mezzanine capital jest szerokim pojęciem i obejmuje instrumenty łączące elementy kapitału własnego i obcego. Wpływa to na elastyczność i możliwość dostosowania do potrzeb przedsiębiorstwa. Przykładem tego typu instrumentu są obligacje zamienne, których koszty kuponu odsetkowego ponosi spółka-emitent. Kapitałodawca ma prawo do zamiany wyemitowanych przez spółkę obligacji na jej akcje/udziały, według z góry określonych reguł. Z punktu widzenia przedsiębiorcy istotnym jest też fakt, że finansowanie mezzanine w rozumieniu ekonomicznym jest kapitałem. Nie wpływa więc ono na ograniczenie zdolności kredytowej przedsiębiorstwa. Jeżeli podmiot staje się niewypłacalny, najpierw zaspokajane są roszczenia dłużników kapitału obcego, następnie wierzycieli, a na końcu dawców kapitału własnego. Przedsiębiorstwa uzyskują zatem finansowanie bez utraty kontroli przez oddanie praw głosu inwestorom.
Private equity
Celem private equity jest osiągnięcie zysku z przyrostu kapitału w perspektywie średnio- i długoterminowej. Fundusze tego typu finansują podmioty nowe i rozwijające się, ale również spółki w przedostatnim stadium cyklu życia przedsiębiorstwa – dojrzałości, które planują wejście na giełdę w przewidywalnej przyszłości, wymagają restrukturyzacji bądź też zmieniają właścicieli lub strukturę własnościową. Proces poszukiwania inwestorów może być motywowany wieloma przyczynami, jednak dwoma głównymi jest sprzedaż firmy lub wzmocnienie potencjału wzrostu przedsiębiorstwa. W pierwszym przypadku transakcji podlegać będzie pakiet większościowy lub 100 proc., podczas gdy w drugim przypadku sprzedany zostanie pakiet mniejszościowy w czego wyniku inwestor nie będzie w stanie przejąć kontroli nad spółką, a jedynie wspomóc ją swoim doświadczeniem zarządczym i nadzorczym.
Dla właścicieli firm rodzinnych istotną cechą private equity oraz mezzanine capital jest możliwa niewielka ingerencja inwestorów w zarządzanie przedmiotem inwestycji. Zachowanie niezależności jest spowodowane tym, że inwestorzy mniejszościowi nie zajmują się zarządzaniem operacyjnym spółką portfelową i w kompetencjach kadry zarządzającej widzą ważne źródło jej sukcesu rynkowego. Nie mniej jednak w celu kontroli realizacji projektu inwestycyjnego, wymagane jest stworzenie przejrzystych systemów informacyjnych oraz objęcie stanowiska przez inwestora w organach nadzorczych spółki.
Firma rodzinna finansująca się alternatywnymi źródłami pozyskiwania kapitału otrzymuje szanse na dynamiczny rozwój bez konieczności transferu kontroli i utraty rodzinnego charakteru. Udziały mniejszościowe, kapitał hybrydowy oraz opcje odkupu przez dotychczasowych właścicieli to tylko niektóre z alternatywnych sposobów finansowania, które pozwalają na zachowanie wpływu rodziny na przedsiębiorstwo.
Na temat rozterek związanych z obecnością inwestora w firmie rodzinnej przeczytać można na stronie: https://cmt-advisory.pl/publikacje/inwestor-finansowy-w-firmie-rodzinnej-wrog-czy-przyjaciel/
*Duliniec A., (2015), Wybór źródeł finansowania a optymalna struktura kapitału w przedsiębiorstwie, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr. 855
**Central and Eastern Europe Statistics 2015, EVCA, Brussels, August 2016
Autor: Piotr Fidor Młodszy Analityk CMT
