Powiązane artykuły
Właściciele firm rodzinnych wiedzą, że sukces wymaga czasu. Nastawieni są na dłuższy marsz. Czas potrzebny jest właścicielom, założycielom, by z pierwotnych marzeń o biznesie uczynić dochodowe przedsięwzięcie. Czasu potrzebują też sukcesorzy, którzy w firmach rodzinnych rosną, wychowują się, kształcą, zdobywają doświadczenia, a z czasem projektują swoje wizje rozwoju w obrębie rodziny i przedsiębiorstwa. Jeśli w firmie możliwa jest harmonijna i synergiczna współpraca pokoleń, to połączenie młodzieńczej niecierpliwości i energii z wiedzą i doświadczeniem rodziców stanowić będzie doskonałe przygotowanie do budowania rodzinnego dziedzictwa. Ale co postawić na pierwszym miejscu: rodzinę czy biznes?
Wpływ rodzinności na prowadzenie biznesu
Rodzinny charakter firmy ma duży wpływ na jej stabilność, bo w działalności nie chodzi jedynie o szybki wzrost. Jako właściciel firmy stawiasz przede wszystkim na ciągłość, wybór następców, rozkładasz plany na wiele lat. Sukces rynkowy firm rodzinnych oraz ich długowieczność zaprzeczają wszystkim tezom formułowanym przez tradycyjną ekonomię. Zakłada ona, że włączenie rodziny do spraw biznesowych prowadzi jedynie do zamieszania i zagrożenia działalności przedsiębiorstwa. Jednak firmy rodzinne odnoszą sukcesy wówczas, gdy uda im się zapanować nad tymi specyficznymi sprzecznościami.
Firmy rodzinne są modelem sukcesu, o ile potrafią zapanować nad paradoksami wynikającymi z połączenia spraw rodzinnych i firmowych. Obowiązuje niezmiennie zasada odnalezienia równowagi, aby korzystały nie tylko interesy jednej strony: firmy lub rodziny. Jeśli uda się zachować równowagę pomiędzy nimi, w pełni wykorzystane zostaną niepowtarzalne zasoby tej formy przedsiębiorstwa.
Szczególny rodzaj sprzeczności polega na tzw. „paradoksie sprawiedliwości”. W logice rodzinnej wszyscy członkowie rodziny powinni być możliwie równo i sprawiedliwie traktowani – nawet, gdy każdy wie, że do końca nie jest to możliwe. O ile w rodzinie równość i sprawiedliwość są motywami przewodnimi, w logice firmy mamy znacznie inną sytuację. Tu najważniejsza nie jest równość, lecz kompetencje, osiągnięcia i odpowiedzialność. Jeśli w myśl logiki rodziny (działasz sercem) jest rzeczą sprawiedliwą, że każdy członek rodziny otrzymuje swoją pozycję w firmie, to w myśl logiki firmy (działasz rozumem), np. w trakcie sukcesji następuje selekcja najlepszego kandydata według określonych kryteriów. Chcesz zapewnić tym samym ciągłość w funkcjonowaniu firmy.
Uwidacznia się w tym miejscu waga starannego zarządzania paradoksem: musisz rozpoznać, jakie są napięcia obu tych systemów logicznych, zaakceptować je i znaleźć rozwiązanie, które można pogodzić z rodziną i firmą. Paradoksów nie da się zlikwidować. One istnieją i istnieć będą. Możesz jednak je zneutralizować poprzez ich zrozumienie.
Jak to zrobić? To proces poszukiwania indywidualnego sposobu na zneutralizowanie tych paradoksów. Czeka cię odkrywanie tematów tabu, rozwiązywanie konfliktów oraz konfrontowanie firmy i rodziny z jej obawami, pragnieniami, celami. Gdy zaczniesz w sposób otwarty szukać najlepszych rozwiązań, możesz tym samym odkryć całą moc korzyści zarówno dla firmy jak i dla rodzinny. Wielopokoleniowe zagraniczne firmy rodzinne, które pokonały kryzys trzeciego pokolenia poprzez przeniesienie określonych wzorów decyzyjnych są dowodem sukcesu. Pokazały, że można konstruktywnie ukształtować napięcie powstające na granicy rodziny i firmy, czyniąc z tej specyficznej formy przedsiębiorstwa elementarne źródło siły przez wiele pokoleń.
Jak rozwiązać dylemat „Family first or business first”?
Rozwiązywanie dylematu „Family first or business first” w firmie rodzinnej wymaga delikatnego balansowania między interesami rodzinnymi a potrzebami biznesowymi. Oto kilka kroków i strategii, które mogą pomóc w znalezieniu właściwej dla Twojego / Waszego przypadku sytuacji:
- Ustal jasne wartości i priorytety
- Deklaracja misji i wartości. Zdefiniuj i formalnie zapisz misję oraz wartości firmy, które odzwierciedlają zarówno cele biznesowe, jak i wartości rodzinne. Może to pomóc w podejmowaniu decyzji zgodnych z tymi zasadami. Wydaje się proste? Niepotrzebne? Zachęcam Cię z całego serca – sprawdź! Zaproś rodzinę i porozmawiajcie o tym, DLACZEGO jesteście rodziną biznesową! Szybko odkryjesz, że odpowiedź na to kluczowe pytanie wcale nie jest prosta. A bez niej, nie ruszaj dalej!
- Formalizacja struktur i procedur
- Formalne struktury zarządzania. Wprowadź formalne (!) struktury zarządzania i procedur, które wyraźnie określają role, obowiązki i procesy decyzyjne, co może pomóc w oddzieleniu spraw rodzinnych od biznesowych.
- Polityki i regulaminy. Opracuj politykę dotyczących zatrudnienia, wynagrodzeń, awansów i sukcesji, które są oparte na zasługach i kompetencjach, a nie na więzach rodzinnych.
- Transparentność w decyzjach. Stosowanie kryteriów opartych na zasługach przy podejmowaniu decyzji dotyczących awansów, wynagrodzeń i innych kwestii zawodowych, aby uniknąć faworyzowania.
- Sprawiedliwy podział. Ustalanie sprawiedliwego podziału zysków i odpowiedzialności, który uwzględnia wkład i zaangażowanie każdego członka rodziny. To od tego najczęściej zaczynają się spotkania, w których przychodzący właściciel mówi: „Wie Pani, zbudowałem wspaniały biznes (i tu słyszę imponującą historię) i teraz nie wiem, jak podzielić własność między dzieci, żeby było sprawiedliwie”. Sprawiedliwie, czyli jak? Po równo? Równo często nie oznacza sprawiedliwie. W procesie wyłaniania tego, co dla danej rodziny oznacza mądrze, dobrze i sprawiedliwie ustalamy wspólnie plan na taki podział lub analizujemy zasadność założenia fundacji rodzinnej z docelowym zamysłem konsolidacji i niepodzielności majątku.
- Komunikacja i w razie potrzeby dobra mediacja
- Regularne spotkania. Organizuj regularne spotkania, zarówno formalne, jak i nieformalne, aby omawiać bieżące sprawy biznesowe i rodzinne, może to pomóc w utrzymaniu otwartej i transparentnej komunikacji.
- Mediacja. W przypadku konfliktów, pamiętaj, że korzystanie z usług doradców, mentorów a nawet mediatorów może pomóc w znalezieniu kompromisów i rozwiązaniu sporów w sposób konstruktywny. Tak często spotykamy się w Instytucie Biznesu Rodzinnego z rodzinami biznesowymi. Widzę, jak szybko można rozwiązać dylemat, jeśli włączy się w analizę osobę z zewnątrz, niezwiązaną emocjonalnie i obiektywnie moderującą spotkanie.
- Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym
- Wyraźne granice. Ważne jest ustalanie wyraźnych granic między czasem pracy a czasem dla rodziny, co może pomóc w uniknięciu przenikania problemów biznesowych do życia prywatnego i odwrotnie.
- Czas wolny i regeneracja. Zachęcamy członków rodziny, z którymi pracujemy, do dbania o równowagę między pracą a życiem prywatnym poprzez zapewnienie odpowiedniego czasu wolnego i wsparcia emocjonalnego. W przypadku założycieli problem ten ma już jednostkę chorobową: pracoholizm! A skutki są opłakane, tak dla zdrowia, jak i dla samej organizacji, która nie może wyzwolić się z destruktywnego wpływu feudalnego założyciela.
- Planowanie sukcesji
- Wczesne planowanie. Wprowadzenie formalnego planu sukcesji, który uwzględnia kompetencje sukcesora, a także zainteresowania i aspiracje potencjalnych następców, może zapewnić płynne przejęcie władzy i ciągłość zarządzania firmą. Opracowujemy dla naszych klientów ścieżki rozwoju, kompasy sukcesyjne, po to, by członkowie rodziny mieli świadomość, jak kształtować własny rozwój.
- Szkolenia i rozwój. Inwestowanie w rozwój zawodowy członków rodziny poprzez szkolenia i mentoring może przygotować ich do pełnienia kluczowych ról w firmie. Nasz ukochany program, Akademia Sukcesora, temu właśnie służy: przygotowaniu do najważniejszej życiowej roli – następstwa. ALBO autorefleksji, że nie chce iść drogą rodziców. Pozyskanie tego przekonania i uświadomienie sobie własnych potrzeb, bez rodzinnych klisz – bezcenne.
- Rozwój strategii biznesowych i rodzinnych
- Strategie biznesowe. Opracowanie i realizacja długoterminowych strategii biznesowych, które są zgodne z misją i wartościami firmy, a także z celami rodziny a co kluczowe – bronią się na rynku! Firma rodzinna która przestaje być konkurencyjna, traci klientów, nie ma co marzyć o długowieczności. Strategia biznesowa jest dziś podstawą dobrze prosperujących biznesów.
- Edukacja i wsparcie zewnętrzne
- Szkolenia i warsztaty. Organizowanie szkoleń i warsztatów dla członków rodziny dotyczących zarządzania firmą, komunikacji i rozwiązywania konfliktów. Takie szkolenia cieszą się w IBR bardzo dużą popularnością, a co cieszy, przyjeżdżają nań całe rodziny biznesowe. Najczęściej uczęszczanymi warsztatami w tym obszarze są te na Festiwalach Rodzin Biznesowych.
- Konsultanci i doradcy. To powiem z całą stanowczością: niezależnie z kim będziesz pracował, zakładając, że to profesjonalista, korzystaj z usług zewnętrznych konsultantów i doradców, którzy mogą dostarczyć Ci obiektywnej perspektywy i pomóc w zarządzaniu zarówno biznesem, jak i relacjami rodzinnymi.
Rozwiązanie dylematu „Family first or business first” wymaga zrównoważonego podejścia, które szanuje zarówno potrzeby rodziny, jak i cele biznesowe. Stosowanie powyższych strategii może pomóc w zarządzaniu firmą rodzinną w sposób, który minimalizuje konflikty i wspiera długoterminowy sukces. To, czy firma rodzinna będzie w długiej perspektywie odnosić sukcesy, można jedynie próbować zaprognozować.
Istnieją jednak pewne wskazówki, które mogą pomóc ci w znalezieniu drogi do sukcesu. Jedną z zasad jest trzymanie się wzorca, że jednak w firmie rodzinnej ważny jest „najpierw biznes”, później rodzina (1). Oznacza to tyle, że ekonomika musi uzasadniać Twoje wybory. Te z kolei musisz potrafić wyjaśnić, by nie było uszczerbku na rodzinnych relacjach. Ten aspekt będzie szczególnie ważny podczas sukcesji. Musisz pamiętać, że utrzymanie w rękach rodziny i firmy – zależy od umiejętności i kompetencji tych, którym ją powierzasz.
Poza tym rodzina właścicieli musi podlegać zarządzaniu podobnie jak sama organizacja. Wysoki poziom identyfikacji z przedsiębiorstwem osiąga się, gdy wszyscy członkowie rodziny i wspólnicy w emocjonalny sposób odczuwają uznanie swojej roli jako członka rodziny właścicieli. Osiągnąć można to na przykład poprzez powtarzające się okazje do wspólnych spotkań rodzinnych. To wciąż mało popularna forma w Polsce, a warto ją rozpowszechniać.
Dlatego organizujemy spotkania dla rodzin biznesowych, 4 GENERATIONS, by profesjonalnie, acz w przyjaznej i dobrej atmosferze rozmawiać o trudnych, ważnych tematach (więcej: https://4generations.eu/).
Cytując dane z artykułu, podaj źródło: Adrianna Lewandowska, Family first or business first? Dylematy właścicieli firm rodzinnych, Portal: FamilyBusiness Magazine 2024, https://familybusiness.ibrpolska.pl.
Bibliografia
(1) Kirsten Baus, Die Familienstrategie; Wie Familien ihr Unternehmen über Generationen sichern, Gabler Verlag 2010, s. 98-99.
