Powiązane artykuły
Czym jest fundacja rodzinna?
W zależności od przyjętej definicji w Polsce istnieje od 800 tys. do 2 mln biznesów rodzinnych, a sprawa tak podstawowa jak zabezpieczenie przed rozproszeniem którym może być instrument fundacji rodzinnej, długo nie była uregulowana. Przedsiębiorcy rodzinni chcąc stworzyć fundację, by zabezpieczyć swoje rodziny, musieli wynosić kapitał firmy poza granice naszego państwa. Dopiero w tym roku udało się udało przyjąć się projekt ustawy, który wprowadza wiele nowych rozwiązań dla polskich rodzin biznesowych. Jak możemy przeczytać na stronie Ministerstwa Rozwoju i Technologii „Sukcesja jest jednym z wyzwań stojących przed przedsiębiorcami. W Polsce większość przedsiębiorstw to firmy rodzinne. Wiele z nich mierzy się, lub będzie się mierzyć w niedalekiej przyszłości, z koniecznością przekazania majątku następcom prawnym. Fundacja rodzinna pozwoli budować struktury organizacyjne zapewniające kontynuację biznesu i ochronę majątku w perspektywie dłuższej niż jedno pokolenie, bez konieczności osobistego zaangażowania następców prawnych.”
Zamysłem fundacji rodzinnej jest rozdzielenie rodziny i biznesu. Majątek rodziny staje się własnością fundacji, przez co staje się ona skarbcem. Największą zaletą tego rozwiązania jest to, że fundator może wycofać się z biznesu nie tracąc zysków z firmy. Analogicznie działa to w następnych pokoleniach. Rodzina ma zapewniony stały dochód, nawet jeśli nie jest już bezpośrednio zaangażowana w pracę przedsiębiorstwa. Ułatwia to nie tylko proces sukcesji, czyli transferu władzy i własności z pokolenia na pokolenie, ale rozwiązuje również problem zatrudnienia zewnętrznego managera, którego zadaniem jest rozwój firmy rodzinnej.
Nowy projekt ustawy o fundacji rodzinnej (uofr) [1] jest już trzecim z kolei. Patrząc z perspektywy postulatów środowiska firm rodzinnych, ekspertów oraz firm doradczych – tak jak projekt drugi stanowił postęp względem projektu pierwszego, tak samo trzeci projekt stanowi ewidentny dalszy krok w kierunku uczynienia z fundacji rodzinnej atrakcyjnego narzędzia sukcesji. W ten sposób projekt w obecnym kształcie rokuje na to, że fundacje rodzinne (FR) będą realnie zakładane.
Postęp jest tu widoczny w kilku obszarach o zasadniczym znaczeniu dla atrakcyjności formy prawnej FR, w tym zwłaszcza w zakresie opodatkowania (i to na kilku poziomach) oraz w zakresie styku z prawem spadkowym (instytucja zachowku).
W zakresie przepisów podatkowych przewiduje się m.in.:
- brak opodatkowania dla fundatora przy wnoszeniu majątku do fundacji (neutralność – z perspektywy fundatora – wniesienia majątku do fundacji),
- zwolnienie z PIT (od świadczeń wypłacanych przez FR) dla fundatora i beneficjentów z grupy zerowej, tj. najbliższych członków rodziny fundatora), a dla pozostałych beneficjentów – ryczałtowa stawka PIT (15%);
- zwolnienie z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn;
- zwolnienie podmiotowe fundacji z CIT (ale tylko w zakresie dział.gosp. prowadzonej w zgodzie z ustawą).
W zakresie dotyczącym prawa spadkowego, przewiduje się regulacje usuwające lub zmniejszające przeszkody jakie dotychczasowe przepisy dot. zachowku kreowały dla atrakcyjności FR (lepsze skorelowanie z instytucją zachowku funkcji aktywów wnoszonych do fundacji oraz wypłat świadczeń na rzecz beneficjentów); wyraźne dopuszczenie możliwości zrzeczenia się prawa do zachowku.
Nowy projekt utrzymuje przewidywaną przez drugi projekt możliwość prowadzenia przez FR działalności gospodarczej, przy czym zasadniczo w sposób pasywny, tj. poprzez czerpanie dochodu z posiadanych aktywów (tak aby FR nie prowadziła dz.gosp. w sposób typowy dla przedsiębiorstw). Konsekwencją podjęcia dz.gosp. w zakresie wykraczającym poza te ramy będzie zwłaszcza opodatkowanie dochodu z tej działalności z wyłączeniem zwolnienia z CIT, o którym mowa wyżej.
Nowy projekt przewiduje też kilka innych rozwiązań, które ogólnie należy ocenić pozytywnie. Przykładowo:
- zniesienie ograniczenia, na mocy którego wkładu do FR mógł dokonać jedynie fundator. Aktualnie wkład taki będą mogły wnieść również inne podmioty (np. spółki zależne fundatora lub fundacje ustanowione przez niego zagranicą), przy czym nie daje im to przymiotu fundatora;
- możliwość ustanowienia w FR dwóch kategorii beneficjentów: aktywnych (z uprawnieniem do udziału w Zgromadzeniu Beneficjentów) oraz pasywnych (bez takiego uprawnienia)’
- Wymóg sporządzenia (przy zawiązywaniu FR) spisu aktywów (czyli majątku FR) oraz jego corocznej aktualizacji przez zarząd FR.
Według przytaczanych nieoficjalnych deklaracji z kręgów ministerialnych – wejście w życie ustawy jest możliwe w 1-wszym półroczu (a zdaniem niektórych – nawet w 1-wszym kwartale roku 2023).
Podstawą do przygotowania się do założenia fundacji rodzinnej może stać się dokument Konstytucji firmy rodzinnej, na którym można oprzeć pierwsze fundamenty statutu fundacji. Aby dobrze przygotować ten dokument potrzebna jest merytoryczna i praktyczna wiedza. Prognozujemy, że pierwsze fundacje powstaną na koniec 2023 roku. Zaplanowanie całej operacji, przygotowanie dokumentacji i niezbędne konsultacje – to czasochłonny proces. Wymaga on zaangażowania specjalistów ds. sukcesji, radców prawnych, doradców podatkowych, a w przypadku niejasności czy konfliktów rodzinnych zaleca się skorzystanie dodatkowo z pomocy mediatora lub psychologa.
[1] Przyjęty przez Radę Ministrów, wpłynął do Sejmu w dniu 23.11.2022 r.
Tekst ustawy o fundacji rodzinnej jest dostępny na stronie: https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2023/32
