Powiązane artykuły
Blisko 40 lat musiało upłynąć, aby opublikowana w 1952 roku na łamach The Journal of Finance, jednego z najbardziej prestiżowych periodyków dotyczących teorii finansów, praca profesora Harry’ego Markowitza spotkała się z szeroką aprobatą przedstawicieli świata zarówno nauki, jak i praktyki. Od czasu jednak, gdy Markowitz za tzw. nowoczesną teorię portfelową został uhonorowany Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla rozwiały się wątpliwości, czy stosunkowo proste zasady zaproponowane przez amerykańskiego ekonomistę mają praktyczne przełożenie.
Ubrana w matematyczny język teoria, którą w istocie można sprowadzić do dość banalnego stwierdzenia, by nie nosić wszystkich jaj w jednym koszyku, powinna znajdować zastosowanie również w zarządzaniu majątkiem familii prowadzącej przedsiębiorstwo rodzinne. Należy wobec tego zadać sobie pytanie: jak wyglądałby majątek Twojej rodziny w sytuacji, gdyby Wasza firma nagle popadła w tarapaty?
Powyższe pytanie zyskuje na znaczeniu w okresach, gdy w otoczeniu firmy rodzinnej narasta poziom niepewności. Najczęściej spowodowany czy to czynnikami czystko rynkowymi, czy też turbulentną sytuacją polityczną i legislacyjną. W warunkach, gdy prawie z dnia na dzień mogą zostać uchwalone przepisy, lub zajść innego rodzaju zmiany, mogące zachwiać stabilnością naszej firmy (czy też całej branży, w której ona działa), należy być przygotowanym na pesymistyczne scenariusze i zawczasu przygotowywać się na sytuacje, gdy jeden z naszych koszyków się rozsypie. W tym celu do zarządzania majątkiem rodzinnym należy wdrożyć zasady zarządzania portfelowego. By być gotowym na scenariusz, gdy kondycja firmy rodzinnej podupadnie i blask perły w koronie majątku rodzinnego zblaknie.
CO MA NA CELU ZARZĄDZANIE PORTFELOWE MAJĄTKIEM ORGANIZACJI?
Specyfiką większości rodzin prowadzących przedsiębiorstwa (zwłaszcza przedsiębiorstwa dynamicznie się rozwijające, które dla podtrzymania wzrostu wymagają zatrzymywania sporej części zysków) jest fakt, że firma odpowiada za zdecydowaną większość wartości majątku prowadzącej jej rodziny. Zjawisko to eksponuje rodzinę na istotne ryzyko, gdyż silnie wiąże sytuację materialną rodziny z koniunkturą tego przedsiębiorstwa. Tymczasem, jak sugerują założenia teorii portfelowej, wprowadzając dywersyfikację można osiągać zbliżone rezultaty pod względem wzrostu wartości majątku. Zachowując jednak istotnie obniżony poziom ryzyka.
Wdrożeniu zasad portfelowych do zarządzania majątkiem rodzinnym przyświecać powinny trzy podstawowe cele:
- Obniżenie poziomu ryzyka spadku wartości majątku rodzinnego w przypadku problemów firmy rodzinnej, spowodowanego istotnym skoncentrowaniem majątku.
- Zapewnienie poziomu płynności majątku umożliwiającego efektywne prowadzenie dywersyfikacji, jak i pokrywania pojawiających się potrzeb dystrybucyjnych (np. sfinansowania istotnych, nieoczekiwanych wydatków). Należy mieć na uwadze, że udziały lub akcje firmy rodzinnej, zwłaszcza gdy jest ona niepubliczna, mogą cechować się bardzo niską płynnością. Zamiana ich na gotówkę bez istotnej utraty wartości może trwać nawet kilka miesięcy. Stanowi to dodatkowy, samoistny czynnik ryzyka, który należy eliminować.
- Minimalizowanie obciążeń podatkowych związanych z dokonywaniem omawianych reorganizacji.
FIRMA TO CAŁY MAJĄTEK MOJEJ RODZINY – CO POWINIENEM Z TYM ZROBIĆ?
Sytuacja, gdy firma stanowi prawie cały majątek rodzinny, wymaga podjęcia działań zmierzających do dywersyfikacji. Jednym z najpopularniejszych rozwiązań służących realizacji tego celu jest sprzedaż części firmy. Pozyskane w ten sposób środki powinno się zainwestować w aktywa, których rynkowe ceny nie są powiązane z głównym składnikiem majątku. W tym celu posłużyć mogą np. nieruchomości inwestycyjne lub udziały w przedsiębiorstwach z zupełnie niepowiązanych sektorów. Przedmiotem sprzedaży może być zarówno pakiet mniejszościowy przedsiębiorstwa (do zachowania efektywnej kontroli nad firmą nie jest wszakże niezbędny 100% pakiet praw własnościowy, zwłaszcza przy odpowiednich zapisach umowy lub statutu spółki), jak i wybrana część przedsiębiorstwa (np. część składająca się z jednostek organizacyjnych, których utrzymywanie w wewnętrznej strukturze firmy nie jest niezbędne do efektywnego prowadzenia działalności podstawowej).
Sprzedaż nie jest jednak jedynym sposobem na ograniczanie ryzyka związanego z koncentracją majątku rodzinnego. Środki, które mogą zostać zainwestowane w inne przedsięwzięcia mogą pochodzić z tzw. monetyzacji, czyli zaciągnięcia długu, którego zabezpieczeniem jest sama firma – czy to w postaci generowanych przepływów pieniężnych, czy tez w formie aktywów, którymi dysponuje. Innym rozwiązaniem jest stworzenie strategii zabezpieczającej z wykorzystaniem instrumentów pochodnych. Poza sformułowaniem strategii ukierunkowanych na zabezpieczenie wartości firmy (np. z wykorzystaniem instrumentów typu equity swap), możliwe jest tworzenie struktur, które będą generowały zyski w czasie, gdy firma będzie ponosiła straty (np. nabywanie kontraktów terminowych lub opcji na ropę przez właścicieli firmy transportowej).
FAMILY OFFICE – JAK MOŻE POMÓC WE WDROŻENIU PODEJŚCIA PORTFELOWEGO?
Rozwiązań w zakresie powyższych zagadnień mogą dostarczyć dedykowane usługi typu family office. Zadaniem family office jest dostarczanie nie tylko wyspecjalizowanego wsparcia w zarządzaniu finansową stroną samej firmy rodzinnej, lecz również innymi składnikami majątku rodzinnego. Podmiotom świadczącym usługi doradztwa finansowego na rzecz przedsiębiorstw rodzinnych często łatwiej przyjąć inny niż reprezentowany przez właścicieli punkt widzenia i zaproponować rozwiązania obejmujące szerszą perspektywę, odnoszącą się do całego majątku rodziny prowadzącej daną firmę. Realizacja strategii dotyczącej całego majątku rodzinnego może sprawić, że we wspomnianej koronie pojawi się więcej niż jedna perła, czyniąc ją znacznie bardziej spektakularną.
Autor: Przemysław Grobelny, CFA – Młodszy Menedżer CMT Advisory
