Powiązane artykuły
Konsolidacja jest naturalnym procesem w gospodarce wolnorynkowej. Jest ona następstwem m.in. dążenia podmiotów gospodarczych do zwiększenia udziału w rynku oraz osiągnięcia efektów skali polegających na obniżeniu kosztów wytworzenia produktów lub usług, co prowadzi rynek do wzrostu konkurencyjności.
Najczęstsze motywy
Proces integracji mający miejsce w rozdrobnionej branży daje z jednej strony szansę na zwiększenie skali działalności. Z drugiej natomiast strony, to możliwość opuszczenia branży przez właścicieli przedsiębiorstw, z różnych względów, zainteresowanych upłynnieniem swojego biznesu.
Przyczyn i motywów działania po jednej i po drugiej stronie jest wiele. Przedsiębiorstwa dokonujące konsolidacji mogą wykorzystywać akwizycję jako instrument realizacji strategii nakierowanej na zwiększenie udziału w rynku czy umocnienie pozycji konkurencyjnej. Mogą także zdywersyfikować bazę produktową, uzyskać dostęp do nowych rynków i oszczędności kosztowych pozwalających na zwiększenie rentowności prowadzonej działalności. Rozwój poprzez akwizycje, choć niepozbawiony trudności i elementów ryzyka, stwarza potencjał do przyspieszenia realizacji celów strategicznych związanych z budowaniem skali działalności. Po drugiej stronie znajdują się przedsiębiorstwa, których właściciele podejmują decyzję o przekazaniu kontroli nad przedsiębiorstwem pod wpływem sytuacji rynkowej, napotkania barier wzrostu wynikających z dużej konkurencji w branży lub ograniczonego dostępu do kapitału na rozwój, czy też z uwagi na chęć poświęcenia się innym zajęciom.
W dojrzewającej polskiej gospodarce nie brakuje firm rodzinnych, które odniosły rynkowy sukces i stały się liderami w swojej branży. Rywalizują one o nabycie cennych z punktu widzenia realizowanej strategii aktywów z dużymi podmiotami giełdowymi lub międzynarodowymi koncernami. W tym celu wykorzystują własne zasoby kapitałowe lub poszukują finansowania zewnętrznego poprzez pozyskanie inwestora finansowego (np. funduszu typu private equity) czy też w postaci długu pozyskiwanego na potrzeby dokonania akwizycji.
Również firmy nieposiadające odpowiednich zasobów potrzebnych do działań akwizycyjnych mogą odnaleźć drogę do zwiększenia efektywności działania poprzez połączenie z innym podmiotem lub na drodze włączenia w większą strukturę. Reagując na sygnały płynące z rynku świadczące o konsolidacji w branży, właściciele mogą wykorzystać dobrą koniunkturę na rynku fuzji i przejęć i zrealizować wyższy zwrot z zainwestowanego kapitału niż w przypadku samodzielnego kontynuowania działalności. Dlaczego jednak przejmujący podmiot miałby być skłonny do zapłacenia za przedsiębiorstwo więcej niż wynika z wyceny jego istniejącej działalności?
Ukryty potencjał
Transakcja przejęcia lub połączenia przedsiębiorstw może stanowić klucz do uwolnienia potencjału, którego żadna ze stron nie jest w stanie odnaleźć ani zrealizować samodzielnie. Mowa o synergii, czyli dodatkowej wartości tworzonej przez połączone podmioty, przewyższającej sumę wartości generowanej w sytuacji, gdy każdy z uczestników transakcji działa osobno. Oznacza to, że wartość przedsiębiorstwa powstałego w wyniku przejęcia lub połączenia może być wyższa niż suma wartości firm przed transakcją.
Wśród najważniejszych synergii, będących rezultatem transakcji fuzji i przejęć, należy wskazać osiągnięcie korzyści skali płynących ze zwiększenia produkcji oraz obniżenia jednostkowych kosztów. Oszczędności mogą wynikać z pełniejszego wykorzystania potencjału produkcyjnego, zwiększenia efektywności zarządzania oraz dystrybucji, eliminacji dublujących się komórek organizacyjnych czy też poprawienia pozycji negocjacyjnej wobec dostawców i uzyskania lepszych warunków handlowych. Połączenie pozwala zatem zredukować nieefektywności kosztowe towarzyszące małej skali działalności.
Poza inwestorami branżowymi, dla których uzyskanie synergii wydaje się najbardziej oczywiste, podmioty zainteresowane włączeniem się w procesy konsolidacyjne wskazać można wśród inwestorów finansowych, nabywających przedsiębiorstwa w celu ich integracji z już posiadanymi spółkami portfelowymi i zwiększenia ich potencjału rynkowego oraz efektywności kosztowej.
Premia transakcyjna
W oczekiwaniu realizacji synergii wynikających z przejęcia innego podmiotu, nabywca postrzega wartość połączonych w wyniku transakcji przedsiębiorstw jako wyższą od sumy wartości firm traktowanych osobno. Sprawia to, że nabywca skłonny jest zapłacić za przedsiębiorstwo wyższą kwotę niż wartość wynikająca z wyceny aktualnie realizowanej działalności przejmowanego przedsiębiorstwa. Korzyść dla kupującego jest zatem funkcją dwóch czynników: synergii wygenerowanych w wyniku transakcji oraz ceny zapłaconej w przejęciu. W wielu transakcjach podmiot przejmujący musi zapłacić dodatkową premię ponad wartość rynkową nabywanego przedsiębiorstwa, aby skłonić właścicieli do jego sprzedaży. Premia ta sprawia, że sprzedający przestaje być obojętny wobec alternatywnych rozwiązań w postaci uzyskania wynagrodzenia za sprzedawany biznes w momencie dojścia transakcji do skutku lub też rozłożenia zwrotu z zaangażowanego kapitału w czasie, gdyż opcje te przestają być równoważne.
Obserwacja rynku i analiza kluczem do sukcesu
Konsolidacja branży dla firm rodzinnych może stanowić wielką szansę lub istotne zagrożenie. Nierzadko powoduje ona konieczność zajęcia stanowiska i włączenia się w zapoczątkowany proces po jednej lub po drugiej stronie – poddanie przedsiębiorstwa biegowi wydarzeń i brak decyzji w kwestii odpowiedzi na zmiany zachodzące w branży może prowadzić do trudności w późniejszej adaptacji do nowej rzeczywistości i układu sił.
Warto mieć przy tym na uwadze, że dla firmy rodzinnej zaangażowanie się w trwającą w branży konsolidację nie musi się wiązać z utratą jej tożsamości, gdyż budowana przez lata marka oraz wizerunek firmy z rodzinnymi tradycjami jest zwykle postrzegana jako cenne aktywo.
Włączenie się w proces konsolidacji może być szansą na przyspieszenie wzrostu sprzyjającego realizacji strategii przedsiębiorstwa i skuteczniejsze konkurowanie z innymi uczestnikami rynku. Z punktu widzenia realizacji synergii oczekiwanych przez podmiot przejmujący kluczowe znaczenie ma właściwa ocena ekonomicznego sensu rozważanej transakcji. Z perspektywy przedsiębiorcy biorącego pod uwagę sprzedaż firmy duże znaczenie ma reagowanie na sygnały płynące z rynku. Przedsiębiorstwu, które pozostaje responsywne łatwiej nie przegapić momentu, w którym rynek zaczyna dojrzewać i konsolidować się, a w rezultacie uczestniczyć w wynikających z tego procesu korzyściach. Adekwatne podejście do kwestii rzetelnej wyceny przedsiębiorstwa pomaga obu stronom uniknąć błędnych decyzji, pozwalając stronie sprzedającej na racjonalną ocenę atrakcyjności oferowanej ceny transakcyjnej, natomiast stronie kupującej na ustalenie jej na poziomie pozwalającym zrealizować korzyści związane z prognozowanymi synergiami.
O tym jak wygląda podejście firm rodzinnych do realizacji strategii rozwoju przez przejęcia M&A można przeczytać w artykule „Czy firmy rodzinne boją się przejęć”, który jest dostępny pod adresem: https://cmt-advisory.pl/publikacje/czy-firmy-rodzinne-boja-sie-przejec/
Autor: Karol Wajde
