Powiązane artykuły

Wspólne rodzinne przedsięwzięcia, wspólne wakacje, święta i uroczystości – to doskonałe okazje, aby sprawdzić i kształtować w praktyce umiejętności związane z inteligencją emocjonalną i społeczną. Wszystkie te wydarzenia mogą być czasem radości, wzajemnego zrozumienia i porozumienia oraz czasem współdziałania wszystkich członków rodziny.

Nabywanie umiejętności emocjonalnych zaczyna się w domu, we właściwych interakcjach pomiędzy członkami rodziny. Rodzice pomagają dziecku uczyć się identyfikowania i nazywania własnych uczuć i łączyć je z określonymi sytuacjami społecznymi.

Wychowanie dzieci emocjonalnie inteligentnych to określony sposób budowania relacji z nimi i organizowania rodzinnego życia.

Rodzice przeznaczają swój czas i energię na spokój w domu, prawidłowe relacje z dziećmi, kształtowanie w nich odpowiedzialności, samodyscypliny, zdolności odróżniania tego, co jest ważne dla rodziny i firmy. Każdego dnia mogą przyczyniać się do tego, aby ich dzieci nauczyły się postrzegać rzeczywistość z różnych punktów widzenia. Wymaga to od rodziców, aby wyjaśniali swoje działania i emocje w taki sposób, by dzieci wiedziały, skąd się biorą uczucia, co one oznaczają i jak sobie z nimi radzić.

Ludzie potrafiący postrzegać i rozumieć rzeczywistość z wielu punktów widzenia zazwyczaj rzadziej działają pod wpływem impulsu, są bardziej kreatywni i efektywni w rozwiązywaniu trudności, konfliktów i problemów – a to jest szczególnie potrzebne, zarówno sukcesorom i nestorom.

Dla pogłębionego zrozumienia inteligencji emocjonalnej warto zapoznać się z podstawowymi zasadami, które określają niezbędny zakres świadomości i umiejętności.

Posiadanie świadomości uczuć własnych, a także uczuć innych ludzi
Im lepiej znamy własne uczucia, tym trafniej rozpoznajemy uczucia innych ludzi. A znajomość uczuć innych ludzi jest bardzo ważna w procesie kształtowania wrażliwości. Oznacza to „otwartość” na innych i lepsze porozumiewanie się.
Okazywanie empatii i zrozumienie dla punktu widzenia innych osób
Zdolność uczuciowego utożsamiania się z innymi ludźmi wymaga umiejętności odczytywania ich uczuć. Jest to związane z odbieraniem i interpretowaniem przekazów niewerbalnych. Często ton głosu, mimika czy sposób, w jaki się poruszamy, bardziej przekazują nasze emocje niż słowa. Zdolność do empatii ma dla rodziców kluczowe znaczenie w wychowaniu dzieci. Natomiast dla dzieci nauczenie się empatii jest opanowaniem niezbędnej umiejętności społecznej, która decyduje o lepszym przygotowaniu do życia. W przypadku relacji nestor- sukcesor zrozumienie punktu widzenia drugiej osoby daje dostęp do jego myśli i interpretowania świata, postrzegania danej sytuacji i postępowania.
Posiadanie umiejętności radzenia sobie z własnymi zachowaniami impulsywnymi, panowania nad sobą, radzenie sobie ze złością, gniewem, niepokojem, napięciem. Niewchodzenie w zachowania nazywane „spiralą wrzasku” – gdy osoby – nestor/ sukcesor – domagają się czegoś krzykiem, tracą panowanie nad sobą, a jednocześnie chcą się nawzajem przywołać do porządku także głośnymi uwagami. W przypadku konfliktów reakcje impulsywne są nieskuteczne i utrudniają rozwiązywanie problemów. Uczenie się panowania nad sobą jest niezmiernie ważne, a zdobyta umiejętność pomaga rozwiązać wiele sytuacji trudnych, poprawia relacje, buduje autorytet. Niezwykle istotna jest także umiejętność wpływania na pozytywne reakcje emocjonalne drugiego człowieka; tworzy to dobrą energię do wspólnych działań i wzajemnych relacji.
Wyznaczanie celów i konstruowanie planów ich realizacji z pozytywnym nastawieniem. Bardzo istotne są tu wszystkie składowe, czyli umiejętność i chęć wyznaczania celów, efektywne tworzenie planów i ich realizacja. A najbardziej istotna jest postawa, stosunek do całości działań – nastawienie pozytywne.
Radzenie sobie z codziennymi sytuacjami trudnymi w relacjach. Lubię w tym miejscu powiedzieć, że wszelkie wyzwania czy pojawiające się problemy mogą być potraktowane jak drabi¬na, z której możesz zobaczyć świat w szerszej per¬spektywie. Warto też pamiętać, że mamy wspaniałe narzędzie, jakim jest rozmowa. I właśnie rozmowa – czyli dialog (nie monolog) jest największą siłą mogącą wprowadzić ład i harmonię w relacjach. Może też budować autorytet sukcesora. Rozmowy tworzącej harmonię i budującej autorytet można uczyć się zawsze.

Zatem świadomość i nazywanie swoich uczuć i uczuć innych, samoopanowanie, empatia i zrozumienie dla punktu widzenia innych osób, radzenie sobie z własną impulsywnością, nastawienie na realizację celów i planowanie, umiejętność radzenia sobie z sytuacjami trudnymi w relacjach – to nieodzowne elementy inteligencji emocjonalnej.

Ważne jest, aby wiedzieć, jak postępować z ludźmi, a to wymaga takich umiejętności społecznych jak porozumiewanie się i rozwiązywanie problemów.

Wychowanie dzieci (sukcesorów) emocjonalnie inteligentnych wymaga od rodziców (nestorów), aby sami te umiejętności posiadali. W świadomym współdziałaniu w firmie rodzinnej istotne jest, aby nestor określił swoją inteligencję emocjonalną i oddzielnie inteligencję emocjonalną sukcesora. Potem wspólnie warto podjąć rozmowę o swoich mocnych stronach w tym obszarze i zastanowić się również nad tym, co chcecie / postanawiacie zmienić, nad czym popracować, aby osiągać harmonię i budować autorytet sukcesora.

Wychowanie emocjonalnie inteligentnych sukcesorów to suma wszystkich naszych rodzicielskich poczynań. Rodzina będąca podporą dla dzieci to taka, w której dba się o atmosferę otwartości, mówienie o uczuciach, taka, w której rodzice w pozytywnej atmosferze pomagają dzieciom rozwiązywać problemy, ale nie robią tego za nich. Dzięki temu u dzieci rozwija się odpowiedzialność. W takiej rodzinie rodzice nie pozwalają sobie na „porwanie emocjonalne” ( „spiralę wrzasku”), czyli silne emocje i działania bez namysłu. Rodzice dbają o wspólne ustanowienie i przestrzeganie określonych zasad w rodzinie, wspólne dyskusje, rozwiązywanie problemów, współpracę.

Dla pogłębienia refleksji a potem wspólnego budowania dobrych relacji i autorytetu, istotne jest, aby razem odpowiadać sobie na pytanie – kim jesteśmy jako rodzina? Jakie mamy wartości, jakie zasady panują w naszej rodzinie? Jakie stawiamy sobie cele? Co jest dla nas najważniejsze? Na pytania odpowiadamy podczas wspólnych rozmów – czasem są to stałe ustalenia przy „okrągłym stole”. Ważne jest ustalenie granic tego, co wolno, a czego nie wolno w naszej rodzinie i dopilnowanie tego aby je razem przestrzegać. Wszelkie ustalenia mogą być zapisywane jako porządek czy ład rodziny albo dziennik, pamiętnik rodziny, księgi postulatów, kalendarz, zasady czy reguły. Każda rodzina ma swoje sposoby wdrożenia tych ustaleń i swój kreatywny sposób nazywania ich.

Inteligencję emocjonalną i społeczną, empatyczne rozumienie się, rozumienie emocji, obaw, potrzeb innych ludzi, wyrażanie uczuć, emocji, wyrażanie opinii, pochwał, krytyk rozwijamy dzięki efektywnej komunikacji. Jak sprawić, aby była efektywna? Ważne jest aby przyjąć następujące założenia:

Wzajemne zrozumienie nie polega na ujednoliceniu poglądów, ale na ich prezentacji, wysłuchaniu i wzajemnym poszanowaniu.
Sukcesor / nestor myśli podobnie lub inaczej niż Ty i ma do tego prawo.
Każdy ma prawo do swoich przekonań, do swojego zdania, swoich emocji, uczuć.

Niezwykle ważne są narzędzia efektywnej komunikacji sukcesorów dla rozwijania inteligencji emocjonalnej – czyli budowania harmonii w relacjach i autorytetu:

Świadomość własna na temat tego, co wnosimy do kontaktu, bo przecież komunikujemy się z innymi nawet wtedy, kiedy myślimy, że się nie komunikujemy, bo przecież nic nie mówimy. Ważne jest jak inni nas „odczytują”, odbierają.
Umiejętność nawiązywania dobrego kontaktu, czyli między innymi umiejętność dostrojenia się, podążania, odzwierciedlania, a także spójność mowy ciała z treściami, o których rozmawiamy.
Umiejętność skutecznego, asertywnego komunikowania / wyrażania opinii, emocji, potrzeb poprzez komunikat JA – wyrażanie swoich emocji, uczuć, opinii opierając się na faktach i określanie oczekiwanej zmiany. Oczywiście traktując zarówno siebie, jak i osoby, z którymi rozmawiam, z szacunkiem i poszanowaniem godności. Pamiętanie, że za zrozumienie przez osobę słuchającą, tego, co mówimy, jest odpowiedzialna osoba, która mówi. Zatem jeżeli osoba słuchająca mówi, że nie rozumie, to należy spokojnie powiedzieć to tak, by zrozumiała, w inny sposób.
Umiejętność aktywnego, rozumiejącego słuchania ze zrozumieniem i empatią. Będąc w roli słuchającego – aby sprawdzić, czy rozumiesz, daj znać osobie mówiącej, co rozumiesz z tego, co do Ciebie mówi, czyli najlepiej zastosuj parafrazę : „z tego, co mówisz, rozumiem, że…”

Najczęstsze błędy / bariery w komunikowaniu się w relacjach nestor – sukcesor w firmie rodzinnej, które są przyczyną między innymi wycofania się z kontaktu, zachowań agresywnych, a także blokują porozumienie i pokazują nasze braki w inteligencji emocjonalnej:

przedwczesna ocena wypowiedzi i polemika z wypowiedzią mówiącego -„przecież ja wiem co on / ona dalej powie, przecież znamy się całe życie”
uprzedzenia własne, skojarzenia emocjonalne – „wiem, co powie, nie zgadzam się, nie lubię go, wielokrotnie w innych sytuacjach dokuczył mi, nie wywiązał się należycie…”
przekonanie, że tylko ja mam rację; narzucanie własnego zdania
moralizowanie, pouczanie, udzielanie rad – „przecież jestem starszy / starsza, mądrzejszy, bardziej doświadczona”; „jestem młodszy, lepiej wykształcony, wiem lepiej…”
podawanie gotowych rozwiązań i decydowanie za innych – rozkazy, nakazy, groźby
osądzanie – krytyka, obrażanie, orzekanie
unikanie rozmów i ucieczka od problemu – doradzanie tak, jak Ty byś to zrobił, zmiana tematu, pocieszanie – będzie dobrze.

Organizowanie rodzinnych posiedzeń, podczas których dyskutujemy, ustalamy, planujemy tak, by każdy mógł się wypowiedzieć zgodnie z zasadami efektywnej komunikacji, jest niezmiernie ważne dla kształtowania inteligencji emocjonalnej i społecznej. Dbanie o to, by każdy mógł zabrać głos podczas planowania wydarzeń i wysłuchanie się wzajemne, jest niezbędne w procesie sukcesji. Ten sposób komunikacji oczywiście zajmuje więcej czasu, ale zysk w postaci porozumienia, wzajemnego zadowolenia i poczucia bycia ważnym w rodzinie, zaspokojenia potrzeb wszystkich osób, ustalenia i przyjęcia ważnych dla firmy i rodziny postanowień jest zdecydowanie bardziej budujący i nie do przecenienia.

Zaprojektujmy razem, sukcesorzy i nestorzy, najbliższy wspólny czas wolny! Może się okazać, że każdy ma zupełnie inną wizję i wspólnie będziemy rozważać bardzo różne propozycje i rozwiązania. Istotne jest, aby podejmując ostateczne decyzje, wziąć pod uwagę zdania wszystkich. Najważniejsze jest to, by pamiętać o wspólnych wartościach, wspólnym celu, budowaniu harmonii biznesu i rodziny i pozytywnej atmosferze.

Autor: Wiesława Machalica – psycholog, trener biznesu, coach, mentor, Ekspert Instytutu Biznesu Rodzinnego.