Powiązane artykuły
Wspierając emocjonalnie zmiany sukcesyjne, zanurzam się w kontekst rodziny biznesowej. Słucham opowieści, które mają w sobie ogromne emocje – czasem są to historie o dumie, wspólnym budowaniu i wielopokoleniowej sile, ale równie często są to opowieści o bólu, rozczarowaniu i walce. Bo firma rodzinna to nie tylko biznes. To splecione ze sobą ambicje, emocje i lata relacji, które przenoszą się z domu do firmy i z firmy do domu i to powoduje konflikty w firmie rodzinnej. O co najczęściej kłócą się rodziny? Co jest trudnym i niebezpiecznym motywem rozmów?
Widzę rodziny, które z pasją rozwijają swoje biznesy, i takie, które nie rozmawiają ze sobą od lat, mimo że codziennie mijają się na korytarzach. Konflikty w firmie rodzinnej nie są jak zwykłe biznesowe spory – są bardziej osobiste, głębsze, bardziej bolesne. Czasem dotyczą pieniędzy, czasem władzy, a czasem tego, kto czuje się ważny, a kto czuje się pominięty.
Jako psycholog sukcesyjny widziałam kłótnie, które zaczynały się od drobnych różnic zdań, a kończyły na zerwaniu kontaktów. Widziałam braci, którzy nie byli w stanie stanąć obok siebie na pogrzebie ojca, bo łączyła ich tylko firma i dawne spory. Widziałam córki, które latami walczyły o akceptację ojca, a zamiast tego dostawały stanowiska, których nigdy nie chciały.
O co najczęściej toczy się walka?
Władza –i kto tu rządzi?
Każda firma musi mieć lidera. Ale w firmie rodzinnej problem pojawia się, gdy władza nie jest jasno podzielona lub gdy ktoś nie chce jej oddać.
Ojciec, który zakładał firmę 40 lat temu, nie potrafi pozwolić synowi podejmować decyzji. Uważa, że tylko on wie, jak powinno się prowadzić ten biznes. Każda propozycja zmiany jest dla niego atakiem, zagrożeniem dla jego dziedzictwa. Syn czuje się jak dziecko, choć ma 45 lat i lata doświadczenia. Ich relacja już dawno przestała być relacją ojca i syna – teraz to walka dwóch pokoleń o wpływy.
Czasem to młodsze pokolenie przejmuje władzę zbyt gwałtownie, nie dając przestrzeni tym, którzy zbudowali firmę. „Już nie jesteś potrzebny” – to zdanie nigdy nie jest wypowiedziane na głos, ale często wisi w powietrzu.
Pieniądze – kto, ile dostaje?
W firmach rodzinnych pieniądze nigdy nie są tylko pieniędzmi. Są symbolem docenienia, uznania i pozycji w rodzinie. Kiedy rodzeństwo dostaje różne wynagrodzenia, ktoś zawsze poczuje się niesprawiedliwie potraktowany.
- „Dlaczego on zarabia więcej, skoro ja tu pracuję dłużej?”
- „Dlaczego ona ma udziały, skoro nigdy nie przepracowała tu jednego dnia?”
- „Dlaczego tata obiecał mi firmę, a teraz mówi, że musimy się podzielić?”
Pieniądze to także temat tabu. Rodziny często unikają rozmów o finansach, bo wiedzą, że to jak otwarcie puszki Pandory. Lepiej udawać, że problemu nie ma – aż do momentu, gdy konflikt wybuchnie z całą mocą. Doświadczam tego w wielu rodzinach biznesowych. To smutne, trudne i częste. Nie nauczyliśmy się mądrze i spokojnie rozmawiać o pieniądzach. Ranimy się.
Sprawiedliwość – czy wszyscy są traktowani równo?
W rodzinie nigdy nie jesteśmy równi. Są dzieci, które były oczkiem w głowie rodziców, i takie, które zawsze czuły się na drugim planie. Te uczucia nie znikają, gdy wchodzimy w dorosłość – przenoszą się do firmy i wpływają na decyzje.
- Syn, który zawsze czuł się faworyzowany, naturalnie przejmuje przywództwo.
- Córka, która całe życie musiała walczyć o uwagę ojca, walczy także o swoją pozycję w firmie.
- Brat, który był „tym młodszym”, czuje, że zawsze będzie traktowany z góry.
Czasem rodzic chce być sprawiedliwy, ale jego decyzje rodzą jeszcze więcej konfliktów. Daje wszystkim równe udziały – i w ten sposób tworzy firmę, którą zarządzają cztery osoby, z których każda ma inne ambicje, charakter i wizję przyszłości.
Emocje – kto kogo rani?
Niektóre konflikty wcale nie dotyczą biznesu. To wojny, które zaczęły się lata temu, przy rodzinnym stole.
- Brat, który kiedyś był liderem w rodzinie, czuje, że teraz jego siostra przejmuje kontrolę nad firmą.
- Syn, który zawsze czuł się niedoceniany przez ojca, walczy o to, by wreszcie udowodnić swoją wartość.
- Córka, która jako dziecko słyszała, że „dziewczynki nie nadają się do biznesu”, teraz musi udowodnić, że jest lepsza od braci.
Te emocje są ukryte pod powierzchnią. Na spotkaniach rodzinnych wszyscy są uprzejmi, ale w firmie napięcie rośnie. Czasem wystarczy jedno słowo, jeden gest – i wybucha konflikt, który narastał przez lata.
Jak nie doprowadzić do wojny?
Nie można uniknąć konfliktów w firmie rodzinnej – to naturalne, że tam, gdzie są emocje, bliskie więzi i wspólne interesy, pojawiają się różnice zdań. Jednak konflikt nie musi prowadzić do rozłamu. Może być okazją do zrozumienia siebie nawzajem, do wypracowania lepszych zasad współpracy i do zbudowania silniejszej rodziny. Kluczem jest umiejętność zarządzania sporami, zanim wymkną się spod kontroli.
Dlatego zestawiłam kilka praktycznych wskazówek, które być może pomogą Ci uniknąć eskalacji konfliktów i zadbać o harmonię w firmie rodzinnej.
Ustalcie jasne zasady – unikanie chaosu
Gdy nie ma jasno określonych ról i zasad, wszystko staje się kwestią interpretacji – a tam, gdzie brakuje struktury, pojawia się niepewność, która łatwo przeradza się w spory. Zwłaszcza w obszarze „władzy”.
Co można zrobić?
- Określić, kto podejmuje decyzje strategiczne, a kto operacyjne.
- Stworzyć formalny dokument (np. konstytucję rodzinną), który jasno wyjaśni, jak wygląda podział kompetencji, kto może dołączyć do firmy i na jakich zasadach.
- Zdefiniować ścieżki kariery – czy członek rodziny musi zdobyć doświadczenie poza firmą, zanim obejmie kluczowe stanowisko?
- Jasno określić zasady podziału zysków – czy dywidendy są dla wszystkich członków rodziny, czy tylko dla tych, którzy aktywnie pracują w firmie?
Nie zostawiajcie tych decyzji „na później” ani „na wyczucie”. Rodzinne firmy często prosperują przez dziesięciolecia, a nawet wieki, ale tylko te, które mają solidne fundamenty oparte na czytelnych zasadach.
Rozmawiajcie o emocjach, nie tylko o biznesie
Wiemy, że w firmie rodzinnej nie chodzi tylko o liczby, strategie i podział obowiązków. To również przestrzeń pełna emocji – tych dobrych, jak duma i poczucie wspólnoty, ale także tych trudnych, jak poczucie niedocenienia, zazdrość czy lęk przed przyszłością. Jeśli te emocje są ignorowane, mogą stać się iskrą, która rozpali wieloletni konflikt. Jak temu zapobiec?
- Regularnie organizuj spotkania rodzinne, na których będzie przestrzeń nie tylko na omawianie biznesu, ale także na rozmowy o uczuciach i relacjach.
- Ucz się mówić wprost o swoich emocjach, zanim przerodzą się one w milczącą frustrację. Zamiast „nigdy mnie nie doceniasz”, lepiej powiedzieć: „chciałbym usłyszeć, że dobrze sobie radzę”.
- Nie bój się korzystać z pomocy zewnętrznych mediatorów – czasem ktoś spoza rodziny może pomóc przejść przez trudne rozmowy w sposób konstruktywny.
Dobra komunikacja to nie tylko sposób na rozwiązanie konfliktów, ale także na ich zapobieganie. Firma rodzinna, która umie rozmawiać o emocjach, jest mniej narażona na destrukcyjne kryzysy.
Pamiętaj, że za każdym konfliktem kryje się jakaś potrzeba – czy to potrzeba uznania, bezpieczeństwa czy wpływu na decyzje. Kluczowe jest, by te potrzeby nie były spychane na margines
Firma to nie wszystko – nie zapominaj o więziach rodzinnych
Wielu przedsiębiorców rodzinnych tak mocno koncentruje się na firmie, że zapomina o tym, co naprawdę ważne. Sukces zawodowy staje się priorytetem, a relacje rodzinne schodzą na dalszy plan. Wydaje się, że zawsze będzie czas na rozmowę, na wspólną kolację, na spotkanie bez tematów biznesowych – ale często ten czas nigdy nie nadchodzi.
Jak dbać o rodzinę, nie zatracając się w biznesie?
- Pamiętaj, że po latach nie będziecie wspominać wyników finansowych, ale ludzi, którzy byli wokół was.
- Dbaj o wspólne rytuały rodzinne – święta, wakacje, uroczystości, na których praca nie jest tematem numer jeden.
- Inwestuj w relacje – czasami warto poświęcić chwilę na rozmowę, nawet jeśli w firmie czeka stos pilnych spraw.
Bywa, że rodzina jest tak skoncentrowana na firmie, że zapomina, co jest najważniejsze. Ale po latach, gdy niektórych członków rodziny już zabraknie, jedyną rzeczą, która naprawdę się liczy, będą wasze relacje.
Konflikty w firmie rodzinnej są nieuniknione, ale można nimi zarządzać tak, by nie prowadziły do wojny. Kluczem jest jasna struktura, otwarta komunikacja, umiejętność oddzielania biznesu od relacji rodzinnych i dbałość o więzi, które są fundamentem każdej wielopokoleniowej firmy.
Bo czasem trzeba zapytać: czy naprawdę warto wygrać walkę, jeśli ceną jest utrata rodziny?
