Powiązane artykuły
W momencie zmian rynkowych, rosnącej konkurencji i globalizacji, jednym z najbardziej stabilnych filarów polskiej gospodarki okazują się firmy rodzinne. Choć często postrzegane jako skromniejsze od międzynarodowych korporacji, to właśnie one, prowadzone z pasją, zaangażowaniem i przekazywane z pokolenia na pokolenie stanowią realną siłę napędową naszego PKB. Ich unikalna struktura, w której przenikają się wartości rodzinne z celami biznesowymi, sprawia, że potrafią nie tylko przetrwać dekady, ale także dynamicznie się rozwijać, zatrudniać miliony pracowników i wpływać na kształt całych branż.
W Polsce, gdzie zaufanie do lokalnych marek ma ogromne znaczenie, a przedsiębiorczość często rodzi się w domowym zaciszu, firmy rodzinne budują most między tradycją a nowoczesnością. To one pokazują, że biznes może być nie tylko efektywny, ale i oparty na trwałych relacjach, odpowiedzialności społecznej i długofalowym myśleniu. Jaką dokładnie rolę pełnią w naszej gospodarce?
Czym są firmy rodzinne?
Pojęcie firmy rodzinnej można definiować na wiele sposobów, jednak każda z definicji opiera się na więziach pokrewieństwa i relacjach pomiędzy członkami rodziny. Eksperci badający sektor przedsiębiorstw rodzinnych stosują różne dodatkowe kryteria.
Firma rodzinna to przedsiębiorstwo, w którym najważniejszą rolę odgrywa rodzina właścicielska zarówno w zakresie własności, jak i zarządzania oraz tożsamości organizacyjnej. Nie jest to jednak pojęcie jednowymiarowe. Aby uchwycić złożoność zjawiska, dr Adrianna Lewandowska oraz prof. Ewa Więcek-Janka opracowały Model 5 Poziomów Definicyjnych, który różnicuje firmy rodzinne według stopnia związku między rodziną a biznesem:
- Poziom 5 – potencjalnie rodzinny. Firma w rękach osób prywatnych lub rodzin (własność powyżej 50%), bez deklarowanej tożsamości rodzinnej.
- Poziom 4 – firma samoidentyfikująca się jako rodzinna. Przedsiębiorstwo świadome swojego charakteru rodzinnego.
- Poziom 3 – firma rodzinna z aktywnym udziałem rodziny. Rodzina angażuje się w zarządzanie i podejmowanie decyzji strategicznych.
- Poziom 2 – firma rodzinna ze sformalizowanymi mechanizmami ładu rodzinnego. Konstytucja rodzinna, rada rodziny, zjazdy rodzinne, spisane wartości.
- Poziom 1 – wielopokoleniowa firma rodzinna. Przedsiębiorstwo, które przeszło proces sukcesji i zachowało ciągłość pokoleniową.
W Polsce duża część małych i średnich przedsiębiorstw to właśnie biznesy rodzinne. W tej grupie mieszczą się m.in. liczne zakłady piekarniczo-cukiernicze, często noszące nazwę pochodzącą od nazwiska właściciela. Jednak do firm rodzinnych należą także duże marki o zasięgu ogólnokrajowym, a nawet międzynarodowym, przykładem mogą być Dr Irena Eris czy Mokate. Liderem wśród polskich firm rodzinnych jest Grupa AB, specjalizująca się w dystrybucji sprzętu IT i elektroniki użytkowej w Polsce oraz w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
Dlaczego firmy rodzinne napędzają polską gospodarkę?
Firmy rodzinne odgrywają w polskiej gospodarce rolę nie do przecenienia. Stanowią ponad 60% wszystkich przedsiębiorstw w kraju, a ich wkład w tworzenie polskiego PKB szacuje się na 20–40%. Choć w krajach zachodniej Europy udział firm rodzinnych w krajowych gospodarkach jest wyższy, warto pamiętać, że w Polsce większość z nich powstała dopiero w latach 90. XX wieku. To oznacza, że mamy do czynienia z podmiotami stosunkowo młodymi, które według wielu ekonomistów w nadchodzących dekadach będą systematycznie zwiększać swój udział w polskim PKB.
Firmy te są także istotnym elementem rynku pracy, zatrudniając ponad 3 miliony osób. W wielu mniejszych miejscowościach pełnią dodatkowo ważne funkcje społeczne, często stając się głównym pracodawcą i angażując się w życie lokalnych społeczności poprzez sponsoring wydarzeń kulturalnych czy sportowych.
Jedną z najważniejszych cech firm rodzinnych jest stabilność. Wielopokoleniowe przedsiębiorstwa, jak słynny Houshi Ryokan w Japonii działający od 718 roku, pokazują, że odpowiednio prowadzony biznes rodzinny może trwać przez stulecia. W Polsce, według Barometru Firm Rodzinnych KPMG, aż 85% właścicieli planuje przekazać zarządzanie przedsiębiorstwem swoim potomkom. Dzięki temu kontrahenci postrzegają je jako przewidywalnych partnerów, a sukcesorzy, zanim obejmą stery, zdobywają doświadczenie w kontaktach z klientami, dostawcami i partnerami biznesowymi.
Ciekawym zjawiskiem jest również rosnąca innowacyjność biznesów rodzinnych. Badania pokazują, że im silniejsze rodzinne powiązania w przedsiębiorstwie, tym większe nakłady na innowacje. Często stoi za tym młodsze pokolenie właścicieli, wykształcone w nowoczesnych realiach, które widzi potrzebę tworzenia działów badań i rozwoju, inwestowania w nowe technologie czy korzystania z usług firm doradczych. To podejście pozwala zwiększyć konkurencyjność nie tylko na rynku krajowym, ale i międzynarodowym.
Firmy rodzinne cieszą się również dobrym wizerunkiem wśród pracowników. Raport Instytutu Biznesu Rodzinnego wskazuje, że 55% zatrudnionych postrzega je jako stabilniejsze miejsca pracy niż firmy nierodzinne, a 83% docenia krótszy dystans do osób decyzyjnych i płaską strukturę organizacyjną. Co istotne, 66% ankietowanych uważa, że decyzje w firmach rodzinnych podejmowane są szybciej, co przekłada się na sprawniejsze wdrażanie zmian i większe zaangażowanie pracowników.
W ostatnich latach widoczny jest także trend otwierania się na doradztwo zewnętrzne i modernizacje. Wraz z procesem sukcesji młodsze pokolenie właścicieli coraz chętniej inwestuje w rozwój kadry, zamawia audyty, bada rynki i poszukuje nowych szans rozwoju. Te działania pozwalają firmom rodzinnym nie tylko utrzymać pozycję, ale także wzmocnić swoją rolę jako filaru polskiej gospodarki.
Przeczytaj także: Rodzinne Imperia, czyli największe firmy rodzinne świata i tajemnica ich sukcesu
Ochnik jako przykład dynamicznie rozwijającej się polskiej firmy rodzinnej
OCHNIK to jedna z najbardziej znanych polskich marek rodzinnych, będąca liderem w sprzedaży odzieży wierzchniej oraz zajmująca drugie miejsce w kraju w segmencie galanterii i bagażu. Historia firmy zaczęła się pod koniec PRL-u, w 1988 roku, gdy bracia Cezary i Jacek Ochnik marzyli o własnej skórzanej kurtce. W czasach pustych półek sklepowych Jacek, obdarzony talentem plastycznym, stworzył jej projekt, a następnie wspólnie z bratem uszył wymarzoną odzież. Efekt okazał się na tyle udany, że sprzedali kurtkę koledze, co zainspirowało ich do rozpoczęcia produkcji skórzanej odzieży na większą skalę.
Pierwsza pracownia mieściła się w domu rodzinnym, a już rok później firma została oficjalnie zarejestrowana pod nazwą OCJ (Ochnik Cezary Jacek). Rosnące zainteresowanie sprawiło, że zespół powiększył się najpierw do 8, a następnie do 36 osób pracujących na dwie zmiany. Po trzech latach działalność przeniesiono do zakupionej siedziby, w której produkcja trwała przez kolejne 21 lat. Kurtki sprzedawano nie tylko w Garwolinie, lecz także w Warszawie. Choć początkowo oferowano zaledwie jeden model w dwóch kolorach, popyt był ogromny. Dzięki współpracy z włoskimi dostawcami bracia wprowadzili na polski rynek innowacyjny rodzaj skóry o unikalnej, postarzonej fakturze.
W 2000 roku do zespołu dołączył młodszy brat Marcin, który objął odpowiedzialność za marketing i sprzedaż. W ciągu dekady OCHNIK umocnił swoją pozycję producenta wysokiej klasy odzieży skórzanej, poszerzając ofertę o portfele, torebki, teczki, a z czasem także o kurtki tekstylne, produkty dzianinowe, obuwie oraz walizki. Pod kierunkiem Marcina rozpoczął się dynamiczny rozwój sieci sprzedaży. W 2004 roku powstał pierwszy salon w Galerii Łódzkiej, a kolejne otwierały się m.in. w krakowskim CH Plaza. Po pięciu latach marka miała już 50 punktów, a dziś ich liczba sięga 119, w tym 116 w Polsce, jeden w Niemczech i dwa na Ukrainie.
Produkcja odbywa się w zakładach w Turcji, Pakistanie, Indiach i Chinach, z których dwa szyją niemal wyłącznie dla OCHNIK. Mimo ekspansji i rozwoju firma zachowała rodzinny charakter. Obecnie zatrudnia ponad 800 osób i konsekwentnie trzyma się swoich wartości, podkreślając, że to ludzie tworzą jej prawdziwą siłę.
Firmy rodzinne w Polsce – podsumowanie
Firmy rodzinne są nie tylko ważnym elementem polskiej gospodarki, ale także jej stabilnym fundamentem, łączącym tradycję z nowoczesnym podejściem do biznesu. Ich przewaga wynika z długofalowego myślenia, mocnych więzi wewnętrznych i elastyczności w reagowaniu na zmieniające się warunki rynkowe. Przykład OCHNIK pokazuje, że polskie przedsiębiorstwo rodzinne może z powodzeniem konkurować zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym, jednocześnie pozostając wierne swoim wartościom. W obliczu wyzwań globalizacji i rosnącej konkurencji to właśnie takie podmioty udowadniają, że połączenie pasji, zaangażowania i wizji może być kluczem do długowiecznego sukcesu.
